SYN_ENERGY BERLIN_ATHENS 17-21 Οκτωβρίου 2018
Πρόγραμμα: θέματα και συμμετέχοντες
Περιεχόμενα: Το πρόγραμμα του συνεδρίου επικεντρώνεται σε λογοτεχνικά είδη, τάσεις ή ομάδες στους δυο γλωσσικούς χώρους με διαφορετικά ωστόσο αισθητικά χαρακτηριστικά. Καλύπτει με τον τρόπο αυτόν ένα ευρύ φάσμα σύγχρονων λογοτεχνικών κειμένων, φθάνοντας μέχρι και σε σκηνοθετημένα, επικοινωνιακά αποτελεσματικά είδη λογοτεχνικών κειμένων, που τα τελευταία χρόνια διαδραματίζουν έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή της Ελλάδας.
Πρόγραμμα: Από τα διάφορα θεματικά πάνελ (καθημερινά 10 π.μ.-12:30 μ.μ. και 2:30 μ.μ.-5 μ.μ.) προκύπτουν ερωτήματα που παρουσιάζονται ή εξετάζονται από λογοτέχνες και των δύο γλωσσικών χώρων. Οι συμμετέχοντες κάνουν μια εισαγωγή στο θέμα με συνοπτικές παρουσιάσεις διάρκειας 15 λεπτών ανοίγοντας έτσι τη συζήτηση υπό την καθοδήγηση συντονιστή. – Στις 7 μ.μ. κάθε συνεδριακής ημέρας θα πραγματοποιούνται δημόσιες αναγνώσεις και παραστάσεις πάνω στα θέματα της ημέρας.
17.10.2018
7 μ.μ. Βραδιά των εγκαινίων – Μακρά νύχτα ανάγνωσης: Επί των δυο σκηνών του πολυχώρου Heimathafen Neukölln οι 24 συγγραφείς θα κάνουν δημόσιες αναγνώσεις πάνω στα θέματα και τα κείμενα-αντικείμενα των επόμενων ημερών.
18.10.2018, Ημέρα 1η
09:30-10 π.μ. υποδοχή
10 π.μ.-1 μ.μ., Πάνελ 1: Οι μύθοι ως performance
Συμμετέχοντες: Φοίβη Γιαννίση (GR), Dagny Gioulami (CH), Dirk Uwe Hansen (D), Jochen Schmidt (D)
Θέμα: Οι λογοτέχνες αυτοί έχουν μεταφέρει αρχαίους μύθους στο παρόν με τη βοήθεια εικαστικής δράσης και με νέα ερμηνεία – με λεκτικές εγκαταστάσεις, την αλληλεπίδραση φωνής και κειμένου και ποιητικές performances.
Η Φοίβη Γιαννίση («Ομηρικά») υπερβαίνει τον λόγο με την χρήση του βίντεο και της εικαστικής τέχνης. Ο Dirk Uwe Hansen, κλασσικός φιλόλογος, ποιητής και μεταφραστής αρχαίων και νέων ελληνικών κειμένων, και η Dagny Gioulami, θεατρική συγγραφέας και πεζογράφος, χτίζουν γέφυρες μεταξύ της αρχαιότητας και της σύγχρονης εποχής, θέτοντας το ερώτημα: Ποιος είναι ο ρόλος του αρχαίου μύθου στη σύγχρονη γερμανόφωνη και ελληνόφωνη ποίηση; Πώς μπορεί ο μύθος να αγγίξει ένα νεανικό λογοτεχνικό κοινό; Σκοπός είναι να διερευνηθεί το πρωτοποριακό δυναμικό της ελληνικής κληρονομιάς και να επανεκτιμηθεί υπό το πρίσμα των επίκαιρων θεμάτων.
Η γερμανόφωνη πνευματική παράδοση είναι σχεδόν ανύπαρκτη χωρίς τον ελληνικό μύθο. Αλλά σε ποιο σημείο βρισκόμαστε κατά την περίοδο «κρίσης»; Ο Jochen Schmidt, που πρόσφατα έμαθε αρχαία ελληνικά, έδωσε μια πολύ ιδιόρρυθμη απάντηση στο ερώτημα αυτό με το βιβλίο του «Schmythologie», που εκδόθηκε σε στενή συνεργασία με την γραφίστα Line Hoven.
Η Ελβετίδα Dagny Gioulami είναι συγγραφέας, ηθοποιός και στιχουργός, ενώ γράφει και λιμπρέτα όπερας. Το ντεμπούτο της «Alle Geschichten, die ich kenne» είναι ένα λογοτεχνικό road movie που δημοσιεύθηκε στον οίκο weissbooks. Πειραματίζεται με διάφορους τρόπους παρουσίασης λογοτεχνικών κειμένων, στα δε θεατρικά της ασχολείται έντονα με την ελληνική μυθολογία.
1 μ.μ.-2 μ.μ. διάλειμμα
2 μ.μ.-5 μ.μ. – Πάνελ 2: Ρυθμός, λέξη, μουσική
Συμμετέχοντες: Βασίλης Αμανατίδης (GR), Κατερίνα Ηλιοπούλου (GR), Dominique Macri (D), Dalibor Markovic (D)
Θέμα: Οι συμμετέχοντες στο πάνελ είναι ειδικοί στον τομέα της ποιητικής performance, της ηχητικής ποίησης και της slam poetry.
H Κατερίνα Ηλιοπούλου και ο Βασίλης Αμανατίδης είναι Έλληνες εκπρόσωποι αυτής της καινοτόμου προσέγγισης και ανήκουν στον κύκλο του περιοδικού «Φάρμακο [φρμκ]» και της αγγλόφωνης πρωτοβουλίας greekpoetrynow.com. Χρησιμοποιούν τη δυναμική δράσης της λογοτεχνίας και των παραδόσεών του από διάφορους γλωσσικούς χώρους.
Η Dominique Macri, εκπρόσωπος της slam ποίησης, άνθρωπος της σκηνής και του θεάτρου καθώς και καθηγήτρια δημιουργικής γραφής και performances, εργάζεται και στην Ελλάδα από τον Σεπτέμβριο του 2013 ως ελεύθερη συνεργάτις στο ευρωπαϊκό ptoject «ThesSLAMoniki». Ο Dalibor Markovic έχει κροατική καταγωγή και αμφισβητεί τόσο τη μια όσο και την άλλη γλώσσα, αναζητά ωστόσο τις ανεξερεύνητες δυναμικές που παρέχουν και διερευνά με τον τρόπο αυτόν τη σχέση μεταξύ γλώσσας και προσωπικής ταυτότητας.
Ο λόγος αποτελεί για όλους τους ένα δημιουργικό εργαλείο που δρα με εξωστρέφεια. Η αντίδραση και ανταπόκριση του κοινού είναι μέρος της τέχνης τους. Η λογοτεχνία γίνεται performance που λειτουργεί πέρα από τον συνήθη γραπτό λόγο.
19.10.2018, Ημέρα 2η
10 π.μ.-1 μ.μ.– Πάνελ 3: Poetrypolitics
Συμμετέχοντες: Lilly Jäckl (A), Γιάσρα Χάλεντ (GR), Kyoko Kishida (GR), Kai Pohl (D)
Θέμα: Η underground ποίηση έχει αναπτύξει και στους δυο γλωσσικούς χώρους ειδικές μορφές επικοινωνίας, στα πλαίσια της οποίας μπορεί να ευδοκιμήσει η ανατρεπτική και επαναστατική της δύναμη. Υπάρχει μια ιδιαίτερη εγγύτητα μεταξύ των κύκλων της ποίησης του Ανατολικού Βερολίνου και της αντεργκράουντ Αθήνας. Έτσι ο Γιάσρα Χάλεντ και η Κυόκο Κισίντα δημιούργησαν μια performance σε μετάφραση του Kai Pohl.
Η Lilly Jäckl, συγγραφέας, κινηματογραφίστρια και performer, εξετάζει τη σημερινή εμμονή με την σωματική αισθητική και την μη γήρανση, τις φαρμακευτικές εταιρείες, την βιομηχανία πετρελαίου και επιχειρήσεις όπως Veolia, Monsanto, Suez ή Google. Ο Γιάσρα Χάλεντ έδωσε μια ποιητική φωνή στην οργισμένη πολιτική διαμαρτυρία, ενώ παράλληλα εργάζεται με πολυμέσα, για παράδειγμα με κινηματογραφιστές. Μεγάλα θέματα για τον Γιάσρα Χάλεντ και την Κυόκο Κισίντα είναι η ακροδεξιά, ο ρατσισμός, ο μισογυνισμός και το προσφυγικό ζήτημα. Η Κυόκο Κισίντα είναι συνιδρύτρια του λογοτεχνικού περιοδικού «Τεφλόν», το οποίο με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο μεταφέρει στα ελληνικά αλλόγλωσση και περιθωριοποιημένη λογοτεχνία.
Οι ομιλητές θέτουν το ερώτημα εάν ο ποιητής ή η ποιήτρια εξακολουθούν σήμερα να έχουν το δικαίωμα να γράφουν ποιήματα για τον έρωτα και τη φύση, ή εάν η ποίηση έχει δικαίωμα ύπαρξης, εφόσον καλεί σε δράση και διαμαρτυρία. Είναι οι ποιητές εξ ορισμού αναρχικοί; Μιλούν για τη σχέση μεταξύ ποίησης και πολιτικής, για τον ρόλο που παίζει η «στρατευμένη» λογοτεχνία σήμερα, και για τον τρόπο με τον οποίο στην ποίηση γίνεται κριτική κατά του καπιταλισμού και του ρατσισμού στον γερμανόφωνο και στον ελληνόφωνο χώρο.
1 μ.μ.-2 μ.μ. διάλειμμα
2 μ.μ.-5 μ.μ.– Πάνελ 4: Race–Gender–Class
Συμμετέχοντες: Νίνα Ράπη (GR), Γεράσιμος Μπέκας (D), Μαρία Τοπάλη (GR), Achim Wieland (CY)
Θέμα: Το τρίπτυχο «Race-Gender-Class» απασχολεί τους συγγραφείς και των δυο γλωσσικών χώρων και εκπορεύεται από την οικονομική κρίση, τους μετανάστες και τα λεγόμενα προσφυγικά ρεύματα. Το συνεχώς διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, ο αυξανόμενος ρατσισμός και αντισημιτισμός καθώς και η ενδυνάμωση δεξιών-λαϊκιστικών κομμάτων αποτελούν το σκηνικό της λογοτεχνικής δημιουργίας.
Δημιουργοί όπως η Νίνα Ράπη, η Μαρία Τοπάλη και ο Achim Wieland, που μεγάλωσαν σε διαφορετικές κουλτούρες και γράφουν συχνά σε διάφορες γλώσσες, εργάζονται κυρίως στον χώρο του θεάτρου και της ποίησης, ασχολούνται ωστόσο και ως πεζογράφοι και δοκιμιογράφοι με τα ζητήματα αυτά. Βλάπτει την τέχνη ο πολιτικός ακτιβισμός ή την τονώνει;
Ο Γεράσιμος Μπέκας, ένας ανερχόμενος νεαρός συγγραφέας που γράφει πεζά και θεατρικά έργα, προετοιμάζει για το φθινόπωρο του 2018 το πρώτο του γερμανόφωνο μυθιστόρημα. Είναι ένα καλό παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται η επόμενη λογοτεχνική γενιά θέματα του βιολογικού φύλου και της κοινωνικής τάξης.
Οι συμμετέχοντες στο πάνελ διερευνούν με βάση το διαφορετικό τους υπόβαθρο τη συνάφεια και την επίδραση της λογοτεχνίας στο κοινωνικό σύνολο.
20.10.2018, Ημέρα 3η
10 π.μ.-1 μ.μ.– Πάνελ 5: Γεφυροποιοί – οι συγγραφείς ως πολύπλευροι λογοτεχνικοί διαμεσολαβητές
Συμμετέχοντες: Γιώργος Καρτάκης (GR), Adrian Kasnitz (D), Jan Kuhlbrodt (D), Έλενα Παλλαντζά (D)
Όπου οι οικονομικές εξελίξεις αποδεκατίζουν τους εκδοτικούς οίκους, όπως στην Ελλάδα ας πούμε, ή όπου η λογοτεχνική παραγωγή χάνει το κοινό της –βάσει αισθητικής και θεμάτων μη συμβατών με την αγορά– δραστηριοποιούνται συχνά οι ίδιοι οι συγγραφείς για να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση των συνθηκών αποδοχής των κειμένων τους. Διαγλωσσικές και διακρατικές συνεργασίες παίζουν έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο: όχι μόνο η προσωπική παραγωγή αλλά και αυτή των συναδέλφων καλλιτεχνών πρέπει να βρει το κοινό της μέσα από μεταφράσεις ιδιωτικής πρωτοβουλίας, μικρούς ανεξάρτητους εκδοτικούς οίκους ή λογοτεχνικά περιοδικά. Ο διπλός ή και τριπλός ρόλος του συγγραφέα ως μεταφραστής, εκδότης βιβλίων ή περιοδικών και ενδεχομένως και ως οργανωτής λογοτεχνικών εκδηλώσεων, δημιουργεί έναν νέο τύπο λογοτέχνη.
Ο Jan Kuhlbrodt (Λειψία) και ο Dirk Uwe Hansen (Greifswald) έχουν παρουσιάσει μια σειρά Ελλήνων συγγραφέων σε γερμανόφωνα περιοδικά όπως τα «fixpoetry» και «poetenladen» (μαγαζί ποιητών). Η Έλενα Παλλαντζά (Βόννη) με την ομάδα μεταφραστών της LEXIS και ο Adrian Kasnitz (Κολωνία) που το 2017 δημοσίευσε μιαν ανθολογία σύγχρονης ελληνικής ποίησης («parasitenpresse») ενισχύουν σε δημόσιες εκδηλώσεις τις ελληνογερμανικές πολιτιστικές ανταλλαγές. Ο Γώργος Καρτάκης, με την προτροπή του οποίου έχουν γίνει πάρα πολλές μεταφράσεις, και η πύλη poein.gr, η οποία συνεργάζεται εδώ και καιρό με Γερμανούς εταίρους, παρουσιάζουν με ψηφιακά μέσα εναλλακτικούς τρόπους διαμεσολάβησης.
1 μ.μ.-2 μ.μ. διάλειμμα
2 μ.μ.-5 μ.μ– Πάνελ 6: Ψηφιακής μορφής λογοτεχνία – πρακτικές γραφής και μορφές παρουσίασης
Συμμετέχοντες: Λίλη Μιχαηλίδου (CY), Simone Kornappel (D), Γιάννης Μπασκόζος (GR), Andrea Schmidt (D)
Θέμα: Οι τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν εδώ και καιρό στους συγγραφείς να χρησιμοποιούν ψηφιακές μορφές εκδόσεων και επικοινωνίας πέραν της παραδοσιακής λογοτεχνικής και πολιτιστικής κουλτούρας. Στην Ελλάδα αναλαμβάνουν σταδιακά –μέσα στην κρίση του τομέα των εκδόσεων και των περιοδικών– τα ήδη εδραιωμένα ψηφιακά μέσα τη λειτουργία επιλογής που είχαν παλιά οι κλασικοί εκδοτικοί οίκοι λογοτεχνίας, υποκαθιστώντας έτσι την λογοτεχνική σχολιαστική δημοσιογραφία, η οποία κυριαρχούσε παλαιόθεν στα θέματα λόγου.
Επιπλέον, οι ψηφιακές τεχνολογίες εντάσσουν ολοένα και περισσότερο τους συγγραφείς στην καλλιτεχνική παραγωγική διαδικασία. Ο ποιήτρια Simone Kornappel, για παράδειγμα, συνέδεσε στο project της «QR feldein» (παρωδία της έκφρασης «μέσω των αγρών») με τη βοήθεια QR codes (κωδικών γρήγορης ανταπόκρισης) ψηφιακές με πραγματικές τοποθεσίες, όπως το παλιό αεροδρόμιο του Βερολίνου, Τέμπελχοφ. Εξετάζοντας τις δημόσιες παρουσιάσεις ψηφιακά παραγόμενης λογοτεχνίας είναι εμφανές, ότι και άλλοι καλλιτεχνικοί κλάδοι όπως performances, μουσική και εικαστικές τέχνες παίζουν έναν όλο και πιο σημαντικό ρόλο.
Τα πολυμέσα δεν αποτελούν πια ένα υποβλητικό σκηνικό, αλλά το πειραματικό πεδίο ενός μυημένου στην υψηλή τεχνολογία παραγωγού κειμένων, που απελευθερώνει την λογοτεχνία του 21ου αιώνα και τοποθετεί την πατρότητα των έργων κάτω από ένα νέο φως. Πολύ συχνά, γίνονται δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ παραγωγής και παρουσίασης. Η Λίλη Μιχαηλίδου αναφέρεται στην αντιμετώπιση της πολιτικής διαίρεσης της Κύπρου στην καλλιτεχνική παραγωγή, μη εξαιρώντας και το δικό της έργο. Επιπλέον προωθεί μεμονωμένες εκδηλώσεις και την ίδρυση φεστιβάλ, τόσο στην Κύπρο όσο και εκτός στα πλαίσια διεθνών συνεργασιών.
Ο Γιάννης Μπασκόζος είναι αρχισυντάκτης του ηλεκτρονικού περιοδικού για το βιβλίο και τις τέχνες «Ο αναγνώστης», απόγονος του θρυλικού έντυπου περιοδικού «διαβάζω». Σε καιρούς οικονομικής κρίσης με πτώση των διαφημιστικών εσόδων και των πωλήσεων επανεξετάστηκαν στην Ελλάδα πολλά που θεωρούνταν δεδομένα. Τα ετήσια βραβεία του «αναγνώστη» αποτελούν –παράλληλα με τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία– το βαρόμετρο της σύγχρονης ελληνικής πολιτιστικής παραγωγής.
Η Andrea Schmidt, τυπογράφος, σχεδιάστρια και εικονογράφος, ανήκει στην τριάδα των εκδοτών του οίκου Verlagshaus Berlin, ο οποίος επικεντρώνεται σε ειδικές εκδόσεις και πρότζεκτ. Εδώ όπως κι αλλού πάρθηκαν αναγκαστικά αποφάσεις όσον αφορά την ψηφιοποίηση, το blogging και τις έντυπες εκδόσεις. Ποιο είναι το «οπλοστάσιο» του εκδότη για να επισύρει την προσοχή του κοινού στα σύγχρονα γράμματα και στις (εκ νέου) ανακαλύψεις από τον γερμανόφωνο και τον διεθνή λογοτεχνικό χώρο; Αναμένονται συναρπαστικές ανταλλαγές με συγγραφείς και δημιουργούς του περιοδικού τύπου!
7μ.μ.: αναγνώσεις των συμμετεχόντων
Συντονιστές: Angie Saltampasi και Thomas Plaul
21.10.2018
10-12 π.μ.: Café / καφενείο (καφές, συζητήσεις και πωλητήριο βιβλίων): πρωινό για συγγραφείς, μεταφραστές, διοργανωτές και κοινό, που προσφέρεται από τη Mana Natur με την ευγενική υποστήριξη του Τμήματος Τύπου της Ελληνικής Πρεσβείας Βερολίνου.
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου θα παρουσιαστεί στους χώρους της Lettrétage μια σειρά πορτρέτων της φωτογράφου Νέλλης Τραγουστή, που ήταν τμήμα της έκθεσης „Griechisch im Kiez“: Acht Personen, acht Geschichten, acht Berliner Griechen (οκτώ άτομα, οκτώ ιστορίες, οκτώ Βερολινέζοι Έλληνες). Με την ευγενική υποστήριξη της Ελληνικής Πρεσβείας Βερολίνου